Evliliğin Yok Hükmünde Olmasından Ötürü Evliliğin İptal Olması
“Medeni kanun nedir?”sorusuna bir cevap vermek gerekirse eğer, medeni kanun toplumun en önemli ihtiyaçlarına cevap veren, özellikle kişiler hukuku, miras hukuku ve aile hukuku alanında kadın ve erkek eşitliğine uygun olarak çözümler bulmayı amaçlayan bir devrim kanunudur. Bilakis aile hukuku alanında getirdiği hükümler doğrultusunda bugün mahkemelerde boşanma davaları görülmekte ya da evlenme dairelerinde evlilikler gerçekleştirilmektedir.
Evlenme, kişilerin evlilik birliğini meydana getirmelerini sağlayan bir hukuki işlemdir ve olmazsa olmaz evlilik şartları vardır. Özel hukuk alanında hiçbir hukuki işlem yoktur ki evlenme kadar sıkı şekil şartlarına tabi tutulmuş olsun. Evlenme iki tanık ve evlendirme memuru önünde gerçekleşir. Tarafların olumlu sözlü cevaplarını verdikleri anda oluşur. Evlendirme memurunun görevi ise sadece evlenmenin yapılmış olduğunu açıklamaktan ibarettir. Yani memurun beyanı kurucu değil açıklayıcıdır.
Evlenmenin kurucu unsurları yoksa evlenmenin yokluğundan söz edilir. Bu yokluk sebepleri sınırlı sayıdadır:
1)Evlenmenin Ayrı Cinsten Kişiler Arasında Yapılmamış Olması
Aynı cinsten kişiler hayat birliği kurmaya yönelik iradelerini açıklamış olsalar bile bir evlenme meydana gelmiş olmaz. Böyle bir birleşme, evlenme olarak yoklukla sakattır. Ancak son zamanlarda eşcinsellerin birlikte yaşamalarının gittikçe artması karşısında bazı batı ülkelerinde bu konu ile ilgili düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır.
2)Evlenmenin Evlendirme Memuru Önünde Veya Bakanlık Tarafından Görev Verilen Kişiler Önünde Yapılmamış Olması
Geçerli bir evlenme, evlendirme memuru önünde veya yeni yapılan değişiklikle bakanlık tarafından evlendirme memurluğu görevi verilmiş kişilerin önünde yapılmalıdır.
3)İki Tarafın Evlendirme Memuru Önünde Aynı Anda Hazır Olmamaları
Tarafların aynı anda evlendirme memuru önünde hazır bulunmaları gerekli, ayrı ayrı zamanlarda gelip evlenme rızalarını açıklasalar bile evlenme yoktur.
Yok olan bir evlenme, baştan itibaren hukuk alanında var olmamıştır, dolayısıyla kendiliğinden hükümsüzdür. Ayrıca bir dava açılmasına gerek yoktur.
Evliliğin Mutlak Olarak İptal Edilmesi Nedenleri Nelerdir?
“Butlan nedir?” dendiğinde akla kurucu unsurları tam olan bir sözleşmenin, kanun tarafından geçerli olması için aranan unsurlarında ya da tarafların iradesinde sakatlık olması durumunda dava yolu ile geçersiz hale getirilmesi işlemi gelmelidir.
Kanunda butlan, mutlak butlan ve nisbi butlan olarak ikiye ayrılmaktadır. “ Mutlak butlan ne demek?” sorusuna cevap vermek gerekirse mutlak butlan sonuçları sadece tarafları değil kamuyu da ilgilendiren butlan türüdür, nisbi butlan sebepleri ise sadece tarafları ilgilendirir. Keza ikisi arasındaki bir diğer fark da mutlak butlan davası her zaman açılabilirken, nisbi butlan davası hak düşürücü süreye tabiidir. Hakim kararına kadar mutlak butlan ya da nisbi butlan ile sakat olan bir evlenme, geçerli olan bir evlenmenin tüm sonuçlarını doğurur. Mutlak butlan sebepleri kanunda sayılmıştır, sayılanlar dışında başka bir sebeple evliliğin mutlak butlanına karar verilemez. Evlilik mutlak butlan sebeplerine bakarsak;
1)Eşlerden Birinin Evlenme Sırasında Evli Olması
Yani Türk Medeni Kanununda resmi olarak çok eşlilik yasaktır. Ancak pek tabi ikinci evlenme yapılmadan birinci evlilik sona ererse yapılan 2. evlilik geçerlidir.
2)Eşlerden Birisinin Evlenme Sırasında Sürekli Olarak Ayırt Etme Gücünden Yoksun Olması
3)Akıl Hastalığı
Akıl hastaları ancak hastalıklarının evlenmeye mani olmadığını gösteren bir sağlık kurulu raporu varsa evlenebilir.
4)Eşler Arasında Evlenmeye Engel Olacak Derecede Hısımlık Olması
durumlarında evlilik mutlak butlanla sakattır.
Evlenmenin İptal Edilebilirliği
Bazı durumlarda evliliğin yasal olarak iptal edilmesi gerekmez, eş bu sebeplere dayanarak isterse evliliğini iptal ettirir, istemezse de evliliğini sürdürebilir. Türk Medeni kanununda yine sayılı sınırlı olarak nisbi butlan halleri yani evliliği iptal edebilecek sebepler sayılmıştır. Bunlar:
1)Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk
Kişi evlenme akdinin yapıldığı sırada uyuşturucu kullanımı, sarhoşluk vs. sebeplerle geçici olarak ayırt etme gücünden yoksunsa o evlilik iptal edilebilir. Kişi sonradan kendisine gelince evlenmek istemediği halde evlendiğini anlayınca, iptal sebebini öğrendiği andan itibaren 6 ay içinde ve herhalde evlenmeden itibaren 5 yıl içinde evliliğin iptalini talep edebilir.
2)Yanılma Sebebiyle
Kişi, evlenme akdini yaparken yanılabilir. Böyle bir şeyin olma olasılığı çok düşük olmakla birlikte, eşlerden biri iradesini açıklarken yaptığı işlemin evlenme sözleşmesi olduğunu fark etmemiş bunda yanılmış olabilir. Yahut kişi şahısta yanılmış olabilir, evlenmeyi arzu ettiği kişiyle evlendiği kişi farklı olabilir. Veya kişi evlendiği eşin niteliğinde yanılmıştır. Burada her nitelikte yanılma nisbi butlan kapsama girmez. Bu noktadaki kıstas; eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılma hali ancak evliliğin iptaline sebep olabilir.
3)Aldatma Sebebiyle
Medeni Kanundaki aldatma hali 2 hususla sınırlıdır. Bunun dışındaki davranışlar aldatma sebebiyle evliliğin iptaline neden olmaz. Bu hallerden ilki eşin diğer eşe kendi onur ve namusu hakkında doğru olmayan bilgiler vermesidir. Örneğin eşlerden biri bir randevu işletmesinde çalışıyor veya hırsızlıktan daha önce mahkum edilmiş ama kendisini bunların tam aksi yönde tanıttıysa burada aldatma gerçekleşmiştir. Bunu öğrenen eş evliliğin iptalini mahkemeden talep edebilir. 2. husus ise eşlerden biri diğerinden tehlikeli bir hastalığını gizlemişse ve bu hastalık diğer eş veya alt soyu için bir tehlike yaratıyorsa burada da aldatma vardır. Örneğin AIDS…
4)Korkutma Sonucu
Bir korkutmanın etkisiyle evlenen kimse eğer şartları varsa evlenmenin nisbi butlanını dava edebilir. Bu şartlar; korkutmanın eşin şahsına ya da bir yakınının hayatı, sağlığı, namusu ya da onuruna yönelmiş olması ve korkutmanın ağır ve pek yakın olmasıdır. Bu durumda korkutmanın etkisi geçtikten sonra 6 ay içinde evliliğin iptali için dava açılabilir.